وقتی صحبت از ترجمه اینترنتی می‌شود ناخودآگاه ذهن ما به سراغ ترجمه با “گوگل ترنسلیت” می‌رود؛ و خوب مسلما هیچ کس یک ترجمه ماشینی را به ترجمه تخصصی انسانی، ترجیح نمی‌دهد. اما در این مقاله منظور و هدف ما از ترجمه اینترنتی، ترجمه ماشینی نیست بلکه ابزارهایی اینترنتی است که به کمک آنها مترجم می‌تواند بهتر و سریع‌تر عمل ترجمه را انجام دهد.
پس اگر مترجم هستید با ما همراه باشید تا ابزارهایی را به شما معرفی کنیم که به عنوان دستیار شما را همراهی کنند.
ابزارهایی برای سرعت بخشی به ترجمه اینترنتی
ابتدا به ابزارهای الکترونیکی که استفاده از آنها می‌تواند باعث سرعت و موفقیت بیشتری برای مترجم شود، می‌پردازیم:
- واژه‌پردازهای مناسب ترجمه
- فرهنگِ لغت و دایره‌المعارفهای الکترونیکی
- اینترنت و ابزارِ آن
واژه پردازهای مناسب ترجمه
واژهپردازها مهمترین ابزار ترجمه اینترنتی هستند که به مترجم امکان تایپ کردن مطالبش را می‌دهد. همچنین در واژهپردازها برنامه‌های جانبی وجود دارند که کمک‌های چشمگیری به افزایش دقت و سرعت عمل مترجم می‌کنند.
این برنامه‌ها که به عنوان مثال بررسی غلط‌های املایی و دستوری متن را در حین تایپ انجام می‌دهند، به صورت خودکار در درون واژهپردازها اجرا می‌شوند. یکی از ویژگیهای واژهپردازها، شمارش کل کلمات موجود در یک متن است.
از جمله مهمترین واژه‌پردازهای موجود در بازار می‌توان میکروسافت ورد (Microsoft Word) و اُپِن‌آفیس (Open Office) را نامبرد.
فرهنگ لغت و دایرة المعارف‌های الکترونیکی
مهارتِ خواندن و درك مطلب از جمله اصلی‌ترین توانایی‌های مترجم است. ولی هر اندازه هم که مترجمی به هر دو زبان تسلط داشته‌باشد، باز هم در بسیاری از موارد برای حل مشکلات مربوط به اصطلاحات و املا کلمات نیازمند جستجو در کتابها و منابع مرجع است.
فرهنگهای الکترونیکی از جمله این منابع مرجع برای کمک به ترجمه اینترنتی است که نسبت به فرهنگهای دیگر دارای مزیت، سرعت و راحتیِ جستجو هستند.
Merriam-Webster’s Online Dictionary and Thesaurus فرهنگ لغتی است اینترنتی که در آن می‌توان علاوه بر معنی لغات، نقش و ریشه‌ی کلمات و اصطلاحات را نیز جستجو کرد و به تلفظ بسیاری از مدخلها گوش داد. در ضمن، پیوندهای موجود در آن امکان بررسی سریع بین مدخلها را به کاربر می‌دهد.
اینترنت و ابزار آن دستیاری مناسب در ترجمه اینترنتی
الف) موتورهای جستجو
یکی از راه‌های بهبود و تسهیل ترجمه، بالابردن دانش و اطلاعات مترجم در زمینه‌ی متن مورد ترجمه است. امروزه موتورهای جستجو کسب چنین دانشی را برای مترجم آسان کرده‌اند. البته باید درنظر داشت که در نهایت، این مترجم است که باید ارتباط و یا عدم ارتباط اطلاعات حاصل از این ابزار را با مطلب ترجمه خود تعیین کند. از معروفترین موتورهای جستجو می‌توان به گوگل اشاره کرد.
درصورت نیاز به دانش تخصصی‌تر نیز می‌توان به زیرشاخه‌های این جستجوگرها مراجعه‌کرد. به عنوانِ مثال، «گوگل اسکالر» (Google Scholar) برای جستجو در مقالات و نوشته‌های دانشگاهی بسیار مفید است.
(Yahoo! Education) هم از منابع‌ِ آموزشیِ مفید محسوب می‌شود.
ب) بانک داده ها برای استفاده در ترجمه اینترنتی
همواره وب‌هایی وجود دارند که موتورهای جستجو یا Search engineها، توانایی جستجو در آنها را ندارند. این وب‌ها که به «وب های نامرئی» مشهورند در اغلب موارد حاوی مطالبی هستند که در بانکها و پایگاه‌های تخصصی یافت می‌شود. از جمله این بانکها می‌توان به:
Pubmed
The Web of Knowledge
Scopus
Proquest
اشاره کرد که غالباً حاوی اطلاعات علمی و پزشکی‌اند. اما متأسفانه دسترسی به بیشتر این بانکها از طریق رایانه‌های مؤسسات و دانشگاه‌ها امکان‌پذیر است، چراکه این‌گونه نهادها توانایی پرداخت هزینه بالای ثبت‌نام در آنها را دارند.
مثالی از فرآیند ترجمه یک مترجم
اکنون به عنوانِ مثال فرآیند ترجمه توسط یک مترجم متون علمی تخصصی را مرور می‌کنیم. عمده مطالبی که در اختیار چنین مترجمی قرار می‌گیرد؛ مقالات بین‌المللی است که اغلب توسط دانشجویان سفارش داده می‌شوند.
در چنین مقالاتی که بحث‌های بسیار تخصصی مطرح می‌شوند، حتما نیاز هست که مترجم یک پیش‌زمینه فکری از رشته و علمی که مقاله در مورد آن به بحث می‌پردازد داشته باشد تا بتواند از میان چندین معنی که برای یک کلمه ارائه می‌شود، مورد درست را شناسایی و استفاده کند.
اما با وجود این گاهاً مواردی پیش می‌آید که مترجم علیرغم آگاهی و حتی تسلط به موضوعِ موردِ ترجمه به کلمات و اصطلاحاتی برمی‌خورد که هیچ تصورِذهنی از آن ندارد و در هیچ فرهنگِ لغتی هم به فارسی ترجمه نشده است، دراینجا ناگزیر به استفاده از اینترنت و ترجمه اینترنتی می‌شود بدین‌صورت که آن کلمه خاص را به همراه نام رشته‌ای که مقاله در مورد آن است در موتورهای جستجو با قرار دادن بین نشانه‌ی (سیمبلsymbol) مخصوصِ محدودکردنِ جستجوها یعنی: “کلمه مورد نظر”+”نام رشته موردنظر” قرار می‌دهد و از میان نتایج بدست آمده به راحتی می‌تواند به مفهوم آن کلمه پی برده و توضیحی برای آن ارائه کند.
روش کار مترجم در ترجمه اینترنتی
یک مترجم متون تخصصی در ابتدا باید بخش «چکیده» موجود در مقاله را مطالعه کند تا یک دید کلی از مقاله و موضوع خاصی که در مورد آن بحث خواهد شد، در ذهنش ایجاد شود. در مرحله‌ی بعد توجه به فرمولهای احتمالی به کار رفته در متن مقاله است که باید عیناً منتقل شود.
چنین مترجمی باید حداقل در حد ابتدایی با نرم‌افزارِ فتوشاپ و یا نرم‌افزارهای گرافیکی مشابه آشنایی داشته باشد، که بتواند به راحتی به ترجمه‌ی عکسهای موجود در مقاله بپردازد و متنِ‌فارسی را با متن انگلیسی موجود در عکس جایگزین کند.
هنرِ دیگری که این مترجم باید در کنار ترجمه تخصصی‌اش به کار ببرد، استفاده از نثر ساده و روان برای بیانِ مطالب پیچیده است که می‌تواند در موفقیتِ چنین مترجمی تاثیر بسزایی داشته باشد.
در نهایت باید گفت این ایده که فقط به صرفِ داشتن فرهنگِ لغت می‌توان ترجمه کرد؛ کاملا مطرود است.
نگاهی به ترجمه‌های ماشینی برخی از سایت‌ها و نرم‌افزارها که فقط به برابرسازی برای کلمات می‌پردازند، موید این امر است و این ترجمه باز هم برای ویرایش و آماده‌سازی نهایی نیازمند هنر انسانی است.
ترجمه فقط کنار هم گذاشتن کلمات نیست؛ بلکه چیدمان هنرمندانه‌ی کلمات در قالب‌ها و ساختارهای با معنا و زیباست. اگر ویژگیهای یک مترجمِ خوب را نگاه کنیم می‌بینیم که ترجمه آنچنان که به نظر می‌رسد ساده نیست.
