دّتی پیش یک «رسالة تحقیقی» نوشتۀ «آلبر جرار» را دربارۀ ترجمه خواندم. وی استاد ادبیات انگلیسی در دانشگاه امریکایی «استانفورد» و از اعضای کمیته تحریریهای است که با سرپرستی و سردبیری و هماهنگی استاد «ژوزف شبلی» ادیب نقاد و مورّخ معاصر، در امر جمعآوری «فرهنگ لغات ادبیات جهان» که کتابخانۀ فلسفۀ «نیویورک» آن را منتشر نمود شرکت فعالی داشت.
این رساله علیرغم اختصار و فشردگی زیاد، بسیار لذتبخش و سودمند بود. بدیهی است در یک کتابِ «لغت ادبی» جای اطالۀ کلام و مجال تفصیل و قلمفرسایی نیست، دربارۀ «ترجمه» بهتر و رساتر از سخن ایشان نمیتوان سخن گفت.
مشکل ترجمه
مشکل از آنجا ناشی میشد که میبایست قسمتهایی از کتاب که از عربی به انگلیسی ترجمه شده بود، با اصل عربی مقابله شود – به همان صورتی که در متن عربی بود و مؤلف آن را به انگلیسی ترجمه کرده بود – این کار بدین جهت ضروری بود که متونی را که نویسندۀ محقّق از عربی ترجمه کرده بود، به عربی اولیۀ موجود در منابع اصلی برگردانده شود.
تعریب
«تعریب» که در خصوص کلمات و نه افکار و معانی کاربرد دارد، از آغاز پیدایش نهضت ترجمه در عصر عباسی تاکنون، همواره از ناحیۀ دانشمندان و زبانشناسان عرب مورد توجه و عنایت خاصی بوده است. آنها موضوع «تعریب» را مورد بررسی قرار داده و همیشه بحث میکردهاند که آیا کلمات اعجمی – غیرعربی – را به شکل و صیغۀ عربی که با ساختمان زبان عربی هماهنگ باشد، درآورده و از آن استفاده کنند [همان تعریب] یا اینکه اینگونه کلمات را ترجمه کرده و برایش معادلی در زبان عربی بیابند که دقیقاً به مفهوم اصلیاش در همان زبان بیگانه و یا خیلی نزدیک به معنای اصلی باشد [ترجمه].
