این مقاله در مورد گرته برداری به صورت پرسش و پاسخ تهیه شده است. پرسش و پاسخی بین دو مترجم خوب ایرانی آقایان خزاعی فر و استاد سمیعی گیلانی
گرته برداری
چندی پیش استاد احمد سمیعی گیلانی به مناسبتی به مشهد آمدند. فرصت را مغتنم شمرده با ایشان درباره دو مسئله گفت‌وگو کردم. آن‌چه در این‌جا می‌خوانید بخشی از گفت‌وگوی من با ایشان درباره‌ی مسئله گرته‌برداری در ترجمه است. بخش دوم گفت‌وگو را در شماره‌ی بعد می‌خوانید. از خانم زهرا اسماعیلی که نوار گفت‌وگو را پیاده کردند بسیار تشکر می‌کنم. (خزاعی فر)
در زیر می‌توانید سؤالاتی که توسط آقای خزاعی فر پرسیده شده‌اند ببینید و پاسخ هر یک را با کلیک بر دگمه‌ی پاسخ دنبال کنید
ترجمه یا تألیف
جناب استاد، من سال‌ها پیش ترجمه‌ی شما از سالامبو را خواندم ولی هنوز شیرینی خواندنش در خاطرم هست. خوب است گفت‌وگو را با اشاره به همین ترجمه فراموش نشدنی شما آغاز کنیم. متن ادبی، چنان که می‌دانید، زبانی متفاوت از سایر متون دارد. یعنی پر از خلاقی است و حتی برای اهل زبان، نوآوری‌ها و پیشنهادهای زبانی جدیدی دارد. از طرف دیگر، دو زبان فرانسه و فارسی هم طبعاً تفاوت‌های زیادی دارند. با این حال ترجمه‌ی شما از سالامبو متنی کاملاً فارسی به نظر می‌رسد. آیا اعتقاد شما این بوده که ترجمه باید تألیف به‌نظر برسد و هیچ رنگ و بویی از زبان اصلی در آن نباشد؟
پاسخ استاد سمیعی به ترجمه یا تألیف
پرسش آقای خزاعی فر
فرمودید با گرته‌برداری مخالف نیستید.
پاسخ استاد: بله، از این لحاظ که زبان را غنی می‌کند.
کدام گرته ها
درست است. در مورد نقش مثبت گرته‌برداری ظاهراً مخالفتی نیست. بیشتر بحث بر سر این است که کدام گرته‌ها زبان را غنی می‌کند و کدام نمی‌کند.
عوامل مؤثر در گرته‌برداری
پس این طور که می‌فرمایید گرته‌برداری هم نیاز به تسلط به زبان دارد و هم ذوقی است و هم شرط دارد، یعنی بی‌حساب‌وکتاب نیست، باید فارسی زبان از آن سر در بیاورد.
پاسخ استاد به عوامل مؤثر در گرته‌برداری
گرته‌برداری در رمان خانواده‌ی تیبو
پس شما قائل به گرته‌برداری هستید ولی با ملاحظاتی. حالا به نظر شما آقای نجفی در ترجمه‌ی رمان خانواده‌ی تیبو آیا همچین فکری داشت یا معتقد بود کلاً باید به قلم نویسنده فارسی بنویسیم؟
پاسخ استاد به گرته‌برداری در خانواده‌ی تیبو
تعریف ترجمه
خیلی از مترجمانی که در دوران شما ترجمه می‌کردند اگر از آن‌ها می‌پرسیدی ترجمه چیست ترجمه را بر اساس توانایی‌های زبانی که داشتند تعریف می‌کردند. شما با این نظر من موافق هستید؟ الان شما با توجه به تسلطی که به زبان فارسی دارید می‌گویید ترجمه باید چطوری باشد. هر چه تسلط شما کمتر می‌شود تعریف شما هم از ترجمه متفاوت می‌شود.
پاسخ استاد سمیعی گیلانی به تعریف ترجمه
دفاع از گرته‌های نادرست توسط مترجم
کاملاً درست می‌فرمایید. ذخائر زبانی فقط شامل زبان کلاسیک نمی‌شود. ولی مسئله این است که برخی مترجمان از ذخائر زبانی که همین امروز می‌نویسیم و صحبت می‌کنیم هم آگاه نیستند و دست به گرته‌برداری می‌زنند و از آن بدتر این‌که از گرته‌های نادرست خود هم دفاع می‌کنند.
پاسخ استاد سمیعی گیلانی به گرته‌های نادرست
ویرایش وابسته به زمان
این اعتراف شما خیلی فروتنانه است چون خیلی‌ها شما را متهم می‌کنند که شما زبانی قدیمی دارید و وقتی متنی را ویرایش می‌کنید زبان آن را خیلی عقب می‌برید.
پاسخ استاد سمیعی گیلانی به ویرایش وابسته به زمان
نمونه‌ی ترجمه از رمان «چیزها» به قلم استاد سیمعی گیلانی صفحه‌ی 92
نمونه‌ی ترجمه از رمان «چیزها» به قلم استاد سیمعی گیلانی صفحه‌ی 10 و 11
