ترجمه شفاهی و تجربه مترجم
من در زمینه ترجمه شفاهی، جز یک مورد، تجربه‌ای ندارم. اما در مورد کتاب، چون سابقۀ ترجمۀ ادبی دارم و آثاری را برای نشرهای مروارید، هیرمند، چترنگ، علمی و فرهنگی، دیبایه و اخیراً افق ترجمه کرده‌ام می‌توانم به برخی تفاوت‌های این دو نوع ترجمه اشاره کنم. ترجمۀ فیلم بنا به تقاضای کارفرما و بازار سرعت زیادی می‌طلبد و مترجم باید بتواند در فاصلۀ چند روز تا یک هفته یک فیلم سینمایی عادی را ترجمه کند. البته استثناء هم هست. اما در مورد کتاب و به‌خصوص نوشته‌های ادبی، جمله‌ها طوری است که لازم است مترجم وقت و زمان بیشتری صرف یافتن معادل‌ها کند و حوصله و دقت بیشتری به‌خرج دهد.
دیالوگ و گفتگو در ترجمه فیلم
در ترجمۀ فیلم، زبان دیالوگ و گفت‌وگو غالب است و مترجم باید به محاورۀ شکسته بنویسد و برعکس، در کتاب بیشتر زبان نوشتار به‌کار می‌رود. در صداوسیما عده‌ای به نام ویراستار مشغول‌اند که پیش از مدیر دوبلاژ متن را تغییر می‌دهند. اطلاعات چندانی در مورد کار آن‌ها ندارم، زیرا بیشتر با مؤسسات خصوصی همکاری کرده‌ام. در بخش خصوصی ویراستار نداریم. اما در فضای نشر، ویراستاران و نمونه‌خوانان فعال‌اند.
سرعت در ترجمه فیلم
همان‌طور که گفتم در ترجمۀ فیلم سرعت بسیار مهم است و به‌علت کوتاه بودن زمان ترجمه، چیزی به‌عنوان قرارداد وجود ندارد. یعنی سفارش‌دهنده (استودیو) به‌صورت شفاهی کار را سفارش می‌دهد و ترجمه بر اساس اعتماد طرفین انجام می‌شود. اما چند تفاوت بارز ترجمۀ فیلم نسبت به ترجمۀ متن: مترجم فیلم علاوه‌بر متن، باید به تصویر هم توجه کند. جدا از مسئله سینک بودن جملات (کوتاه یا بلند بودنشان) مترجم باید به وضعیت و موقعیت گوینده دقت کند و گاهی جملات را بر اساس آنچه می‌بیند تا حدی عوض کند. مثلاً اگر خشم شدیدی در چهره بازیگر ببیند و حس کند که ترجمه دقیق کلمات چندان رسا و گویای حالت فرد نیست، می‌تواند خشونت بیشتری به محتوای جمله‌اش بدهد.
مترجم فیلم در واقع اقتباس گر است
مترجم فیلم صرفاً مترجم نیست و اجازه دارد در متن دیالوگ‌ها دخل و تصرف کند. به همین دلیل در فرانسه به مترجمان فیلم اقتباس‌گر Adaptateur می‌گویند. در ترجمه فیلم، مترجم نمی‌تواند توضیحی را به‌صورت پانویس وارد دوبله کند، بنابراین باید نزدیک‌ترین معادل‌ها را پیدا کند و اگر جمله اصلی برای شنونده و بیننده ایرانی گنگ و نامفهوم باشد، مثلاً به موضوعی خاص اشاره کند که برای ایرانیان نامأنوس و غریب است، می‌تواند با حفظ تأثیر و روح کلام، آن را تا حدی تغییر دهد. گاهی علت این تغییرات، مسئلۀ سینک بودن جملات است.
تفاوت ترجمه فیلم و کتاب
تفاوت دیگر ترجمۀ فیلم و کتاب این است که مترجم فیلم در مورد انتخاب آزادی چندانی ندارد و نهایتاً می‌تواند سفارشی را نپذیرد. این‌طور نیست که فیلمی را ببیند و خوشش بیاید و بخواهد آن را ترجمه کند. در مورد کتاب این آزادی وجود دارد. ازاین‌رو مترجم فیلم همواره باتجربه‌ای تازه و غیرمنتظره مواجه است و این تازگی و غافلگیری از دشواری‌های کار مترجم فیلم است. مترجم کتاب می‌تواند صرفاً رمان ترجمه کند، یا رمان‌های قرن نوزدهمی یا صرفاً کتب علمی. اما مترجم فیلم باید برای ترجمه فیلم‌هایی با انواع موضوع‌ها و سبک‌ها آماده باشد.
