چنان که قبلا نیز بیان کردیم، اگر ادعا کنیم که ذهنیت در گفتمان نهفته است، کار ما چندان علمی نخواهد بود. مسلما در همه‌ی گفتمان‌ها، سطوح مختلفی از ذهنیت وجود دارد و برخورد دو جهان درون و بیرون به نحوی از انحاء، بر گزاره اثر می‌گذارد.
در ادامه برای توضیح بیشتر درباره موضوع “ذهنیت در گفتمان” به سراغ مثال و توضیحی از اورکیونی می‌رویم تا بتوانیم به صورت واضح مطلب را برای شما روشن کنیم.
گفته اورکیونی از وجود ذهنیت در گفتمان
اورکیونی برای واضح تر شدن مسئله “ذهنیت در گفتمان” سه جمله‌ی زیر را ذکر می‌کند:
– «زمین گرد است.»
– «هلال ماه کوچک‌تر می‌شود.»
– «امشب، ماه چنان زیباست که گویی همانند داسی طلایی در مزرعه‌ی ستارگان است.»
در نگاه نخست، چنین به نظر می‌رسد که هیچ ذهنیتی در دو جمله‌ی اول به چشم نمی‌خورد؛ اما اگر بخواهیم با دقت عمل کنیم، و با دقتی مضاعف و موشکافانه به مسئله بنگریم، ملاحظه خواهیم کرد که ذهنیت بر هر سه جمله اثر گذاشته است.
شرح سه جمله:
در جمله ی اول، به خوبی می‌دانیم که کره‌ی زمین از لحاظ وضعیت دو قطب خود اندکی بیضی شکل است و در این جا زبان، بی آن‌که به این جزئيات توجه کند و شکل کروی (بیضوی) زمین را مد نظر قرار دهد، امری را به وجود می‌آورد که ما از حیث زبان شناختی می‌پذیریم که «زمین گرد است».
در جمله‌ی دوم نیز، اگر جزئیات بیشتری را در نظر بگیریم (دید ما از زمین نسبت به کره‌ی ماه، رابطه‌ی کره‌ی ماه با سایر سیارات منظمومه‌ی شمسی، دید احتمالی انسان نسبت به ماه از سایر کرات)، می‌توانیم این جمله را نیز ذهنی و شخصی تلقی کنیم.
چرا که از نظر ما انسان‌ها، در روی کره‌ی زمین، هلال ماه کوچک‌تر می‌شود و ممکن است این امر برای توصیف وضعیت این کره در تمامی منظومه‌ی شمسی اصلی کلی نباشد و به همین دلیل، مخاطب این جمله می‌تواند بلافاصله این نوع ارزیابی را با اعتراض خود مورد تردید قرار دهد.
در جمله‌ی سوم نیز، پر واضح است که ذهنیت در گفتمان حضوری آشکار و پر رنگ دارد و نوعی ارزیابی همراه با ارزش گذاری، و همچنین نوعی تأثرات احساسی و عاطفی ارسال کننده پیام در آن دیده می‌شود. بنابراین، به جرئت می‌توانیم بگوییم که هر گفتمانی از ذهنیت گزار خود متأثر است، اما این اثر گذاری و اثرپذیری درجات گوناگون دارد.
در ادامه بخوانید: ذهنیت در بیان
